"-Kva driv du med på fritida? " ....det blir for enkelt...

Eg har verdas viktigaste jobb, i alle fall ganske nesten. 

Eg har eit stort ansvar, men eg er usikker på om eg alltid er så påkopla at eg ser kva eg sjølv driv på med. Viser eg respekt for alle elevane mine og mi eiga historie, mitt eige land og det at vi treng folk som tør å ta i eit tak? Gjer eg mitt for at alle skal bli sett? Gjer eg mitt for å heve statusen til yrkesfaga her til lands? Gjer eg mitt for at alle skal føle at skulen er ein plass der dei høyrer til?

Noreg er eit langstrakt land, og vi brukar mange av avkrokane som levestad. Sentrum blir ofte ein miniby, og minibyar likar å være meir som storebrorbyane, vi snakkar sentralt, effektivt, sosialt, tilgjengelig. Du skal ikkje langt vekk frå sentrum før du er meir «på landet» enn du var attmed samvirkelaget (som no er Kiwi eller Rema 1000 eller Coop eller Bunnpris).                                

            Da eg tok til på sentrumsskulen som låg 8 km vekk frå heime, var eg knappe 10 år. Eg har sagt det mange gongar, verda mi vart utvida da eg tok til fjerde klasse, det var annleis, meir fart, meir som skjedde, spennande. Like fullt, det var godt å kome heim. Eg pusta lettare i skikkeleg grisgrendte strøk, slik er det berre med mi sjel. Da eg møtte desse jamnaldringane i sentrum følte eg at sosialiseringa gjekk slik nokonlunde, eg likte folk, merka eg. Likevel, det var små ting som fekk meg til å undrast, undrast lenge, langt inn i vaksenlivet faktisk. Eg vart kalla «bonde i byen», det var ikkje vondt meint og eg tok det ikkje så altfor ille opp, men det skulle seie noko om at eg ikkje kjende til alle dei sosiale reglane for det urbane bygdelivet til dei andre tiåringane. I ettertid har eg ledd mykje av dette, kor historielause vi var, og er. Etter kvart har eg budd i større og mindre byar, i norsk målestokk, og sett bittelitt av den store verda utanfor. Og det er ikkje akkurat slik at eg i dag ser på bygda øvst oppi dalen som den heilt store metropolen, med «urban danning» heilt ned i barneskulen, om det er noko som heiter det.

             Heilt utan at eg var klar over det, vart det planta ein tanke inni meg den tida, ein tanke om at det eg kom i frå var noko gamaldags og avleggs, difor freista eg heller å legge meg på lik linje med dei hine. Eg vart med i handball og i fotball og eg prøvde ein sjeldan gong å få med meg sykkelen heilt ned til sentrum, for å øve opp urbaniteten min. Det var eit mislykka forsøk på å tilpasse seg sentrumsliv, det har eg forstått no seinare. Det var meir som noko eg smakte på, og som eg også likte slik passe, og det var i det minste sosialt, trass slapp kastearm og subbande vingspel. Fordelen var at om lærareren skulle spørje oss kva vi dreiv med på fritida, kva var det vi likte å drive med, ja da var det eventyrleg enkelt å svare handball eller fotball eller ski eller 4H(som i mine kretser var innanfor). Ikkje fleire oppfølgingsspørsmål, berre erkjennande nikking. "Organisert aktivitet. Det er så bra, da har alle eitkvart, sin plass, ein stad å vere, gjerne idrett, sunt".

          I dag er eg sjølv lærar, eg stiller sjølv slike spørsmål utover klasserommet. Eg er effektiv, eg vil ha respons, og eg får det, av nokre, to handballspelarar, tre fotballspelarar, nokre unge skiskyttere, ein speidar og nokre cross-køyrarar, cheer-leadere og musikantar.  

 -"Så bra, seier eg. Flotte aktivitetar. Da har de noko å drive med, ei interesse, noko å samle overskot i frå. Det er supert!" Det er kjekt å bli sett av ein lærar og av dei andre, det er godt å få bekrefta at det ein driv med på fritida har ein verdi og at andre ser det og tek det fram i lyset.

Det var berre det, at i dette klasserommet sat det kanskje ti-tolv fleire menneske som berre høyrde etter, dei sa kanskje ikkje noko. Kanskje ante eg at dei også var med på organisert ballkasting eller-sparking, eg tenkte at dei kanskje ikkje hadde lyst til å seie noko høgt og eg ville ikkje presse dei. Så eg lot det bli med det.

                  Lærarhjernen jobbar heldigvis utanfor klasserommet også, for det var ei skurring her ein stad, det var noko som ikkje var heilt godt, eitkvart eg ikkje kunne setje fingeren på. Hadde eg gjort jobben min i denne situasjonen? Hadde eg sett alle? Hadde eg vist respekt for alle sine liv der inne? Hadde dette vore ei inkuderande samtale? Eg ville gjerne tru på det, men eg fekk det ikkje til.

Etter kvart demra det for meg, eg hadde hatt handball og fotball som lita, og det snakka eg høgt om, men eg hadde også andre interesser, interesser som kanskje gav meg meir som person og som har hatt meir å bety for mitt vaksne liv. Dei var ikkje-organiserte og dei var meir heimebaserte og lokale og ikkje så fram i dagen og ikkje nok verdsette til at eg snakka om dei som viktige. Eg heldt dei for meg sjølv, og det var eigentleg ingenting i vegen med det, for dei var mine og dei gav meg noko, aktivitetar som gjorde meg litt tryggare i meg sjølv, åleine. Eg kjende heller ikkje eit behov for at læraren skulle dra dette ut av meg i klasserommet, eg kjende meg ikkje forbigått, eg berre sette det ikkje i kategorien «ting vi driv med på fritida og snakkar høgt om». Eg sådde, eg gjekk i sauefjøsen, eg hadde kanin og eg sykla, eg gjekk i bekken og i skogen, eg samla blomstrar, eg drøymde meg vekk.

                Tjuefem år seinare står eg altså sjølv i eit klasserom, framfor ein haug med elevar, og lurar på kva dei driv med, og eg fiskar fram alt dei har i den nemnde kategorien. Og så spør eg meg sjølv; gjer eg jobben min no? Ser eg alle? Viser eg respekt for liva deira og interessene deira? Driv eg med relasjonsbygging på høgt plan no? Og svaret eg gav meg sjølv er, eit rungande: 

-NEI!!

-          -Skjerp deg Rutta!

For kva skulle eg ha gjort, eg som skal ha eit godt utvikla elevsyn, bygge relasjonar for å støtte opp om læringa deira, vise elevane respekt ved å sjå dei som den dei er, kvar for seg? Jau, eg må drive research, i meg sjølv og i dei. Ikkje slik å forstå at eg måtte hale ut av den einskilde kva dei driv med på kveldstid, men eg kunne ha nemnt andre ting enn dei mest opplagde. Eg kunne sagt at somme likar å gå i fjøsen, at andre likte å spele dataspel, lese bøker, skru traktor, køyre lastebil med onkel, sprøyte møkk, sjekke fuglekasser og leite etter dyrespor, lage film, mekke på løypemaskin, samle insekt, dyrke fram planter, mjølke ku, hjelpe til i lamminga (som eg gjorde), forhausting, høyre musikk, danse i leikarring, landbruk, snekre, reparere ting, vere med på jakt, motorsyklar, måle, hjelpe til, bilkøyring, skikkeleg arbeid, fisking, spele kort, lage mat, gå  ærend for besta,  køyre skuter, mopedskruving. 

Eg kunne ha nemnt det i det minste, kunne tekje det fram i lyset og fortalt at det var noko bra. Da kunne eg kanskje ha kopla fleire på det eg driv med i klasserommet, om dei berre skjønte at eg også tenkte på dei, at skulen også tenkte på dei, utan at dei sjølve måtte fronte det. Eg kunne hjelpe dei å heve verdien på interessene deira, eg ville ha vist at dette var noko samfunnet såg og sette pris på. At skulen var for alle. At skulen ville utdanne alle.

Det hadde vore å vise alle respekt.

Å vise respekt er å vise at du ser nokon.

Nesten ferdigtenkt….for denne gong.